विद्यालय बन्द गर्नु अनुचित

 दुई वर्ष यता कोभिड संक्रमणका कारण देशको शैक्षिक क्षेत्र नराम्ररी प्रभावित बनेको छ । करीव डेढ वर्ष थला परेको शैक्षिक क्षेत्र क्रमशः कोभिड विरुद्धको खोपको आयात सँगै बामे सर्ने अवस्थामा पुगेकै बेला फेरी एकपटक कोभिडको नयाँ भेरियन्ट ‌ओमिक्रोनको नामबाट प्रभावित बन्दै छ ।

पहिलो लहर आयो । कसैले शैक्षिक क्षेत्रको बारेमा चिन्तन गर्ने फुर्सद नै पाएनन् । पहिलो लहर मथ्थर हुँदै गर्दा वैकल्पिक शिक्षण विधि र पद्धतिलाई खासै महत्व दिइएन । सबैको ध्यान परम्परागत शिक्षण पद्धति मै अल्झिन पुग्यो । कोभिड निस्प्रभावी बन्ला र विद्यालय खुल्लान् । कुनै पक्षबाट खास वैकल्पिक विधि र पद्धतिमा ध्यान दिइएन ।

छोटो समयको अन्तरालमा दोस्रो लहर जब आयो, तब वैकल्पिक शिक्षणका विषयमा वहस शुरु भयो । योजनाहरु बने । कार्यविधि निर्माण भयो । तर खास पूर्वाधार विकास हुन सकेन । भर्चुअल कक्षाहरु केहि खुले । तर यसमा विद्यार्थीको पहुँच पुर्‍याउन सकिएन । शिक्षकहरुमा सक्षमता विकासका लागि विद्यालयहरुले खास कार्य गर्न सकेनन् । केहि औपचारिकता निभाउन बाहेक खास उपलब्धी भयो भनेर भन्न सकिने अवस्था रहेन ।

यसो भनि रहँदा केहि पनि भएन भन्न भने खोजेको होइन । तथापि भएका उपलब्धिमा संतुष्ट हुने वा अपेक्षित उपलब्धि प्राप्त गर्ने अवस्था देखिएन । राज्यबाट वैकल्पिक शिक्षण योजना बने पनि कार्यान्वयन संयन्त्र फितलो भयो । फलस्वरुपः देशको शैक्षिक अवस्था क्रमशः सिथिल बन्दै गयो ।

आन्तरिक मूल्याङ्कनका नाममा विद्यार्थीहरु एक तह बाट अर्को तहमा क्रमशः स्तरोन्नती हुँदै गए । शैक्षिक सत्रहरु कुनै लम्बिए त कुनै छोटिने तर्क गरियो । जसरी हुन्छ विद्यार्थीको शैक्षिक वर्ष पूरा गर्ने ध्येय राखियो । तर कहिँ कतैबाट पनि चुनौतिका वीच कसरी उपेक्षित उपलब्धी हासिल गराउने भन्ने विषयमा गाम्भिर्यता देखाइएन । परिणामतः विद्यार्थीहरुको अवस्था दिनदिनै क्षीण हुँदै गयो । यसको ज्वलन्त उदाहरण हालसालै प्रकासित भएको कक्षा १२(२०७८) को बोर्ड परीक्षाको परीक्षाफललाई नियाले पुगिहाल्छ ।

विद्यार्थीहरुले कुनै एक कक्षा वा तहमा पूरा गर्नु पर्ने उपलब्धीहरु पूरा नगरी अर्को कक्षामा कक्षोन्नती भएकै कारण विद्यार्थीको स्तर खच्केको हो भन्ने कुरा स्पष्ट छ । यसको अर्थ औपचारिकताका नाममा या भनौं शैक्षिक सत्रलाई असर नपार्ने नाममा विना सिकाइ उपलब्धी कक्षोन्नती वर्तमानमा मात्र हैन भविश्यमा समेत घातक सिद्ध हुँदैछ ।

यसै वीच कोभिडको नयाँ भेरियन्ट ओमिक्रोनको संत्रास फैलिएको छ । संक्रमण बढे सँगै राज्यले विद्यालय बन्द गर्ने घोषणा गरि सकेको छ । विद्यालय बन्द गर्नु भाइरस नियन्त्रण गर्नका लागि होला । भीडभाड नियन्त्रण गरी सामाजिक दूरी कायम गर्दै भाइरस संक्रमण दर न्यून गर्ने ध्येय होला । यो कोणबाट हेर्दा वर्तमानमा विद्यालय बन्द गर्ने कुरा ठिकै होला । तर यसले वर्तमानमा ओमिक्रोनले पुर्‍याउने वा पुर्‍याउन सक्ने असर भन्दा चौगुना असर भविश्यमा गर्नेछ ।

सरकार विद्यालय बन्द गरेर ओमिक्रोन नियन्त्रण गर्ने सपना देख्दैछ । अनि त्यहि सरकार बनाएका राजनैतिक दलहरु कार्यकर्ता र आम जनाता भेला गरी धमाधन अधिवेशन र महाधिवेशन गरेका गर्यै छन् । विद्यालयमा बालबालिका अध्ययन गर्दा भीडभाड हुने तर पार्टिका कार्यक्रमहरुमा भीडभाड नहुने जस्तो देखिँदैछ । भन्नुको तात्पर्य भीडभाड गर्न पाउनु पर्छ भन्ने होइन । सबै किसिमका भीडभाड बन्द गर्नु पर्छ भन्ने नै हो ।

विपदका समयमा सबै क्षेत्र प्रभावित हुने गर्दछन् । बन्द हुने गर्दछन् । तर शिक्षालयलाई कहिल्यै पनि बन्द गरिनु हुँदैन । यस क्षेत्रमा तत्काल विकल्पको आवश्यकता पर्दछ । त्यसैले विद्यालय बन्द गर्ने होइन, विद्यालय उपयुक्त विकल्प सहित सधैं खुल्ला गर्ने हो ।

मिति २०७८ पौष २५ र २६ को सबै विद्यालयहरु २०७८ माघ १५ सम्म बन्द गर्ने निर्णयले शैक्षिक क्षेत्रमा थप अन्योलता सृजना गरेको छ । विकल्पमा जाने कुरा त छ । तर यसको लागि कुनै तयारी गरिएको छैन । विकल्पका लागि पूर्वाधार विकासमा ध्यान दिइएको छैन । अर्थात् विकल्पका लागि पूर्वाधार एकदम कमजोर छ । जसले गर्दा विद्यालय बन्द भन्ने ठूलो हल्लाले विकल्प प्रयोग गरेर सिकाइ खुल्ला गर्ने कुरा ओझेलमा परेको छ ।तसर्थ विद्यालय बन्द होइन, सिकाइ निरन्तरताका लागि परिवेश सुहाउँदो विकल्प अनिवार्य गराउनु पर्दछ ।

गोविन्द प्रसाद भट्टराई

प्रधानाध्यापक

होमराज लोहनी शारदा शिक्षा सदन मा.वि.

भानु नगरपालिका – २, तनहुँ ।